Als je lijf ‘genoeg’ zegt… deel 2
Voel je je vaak doodmoe, zelfs na een goede nachtrust? Alsof je hoofd vol watten zit en je bij het kleinste geluid opschrikt? Je bent niet alleen. In mijn vorige blog “Wat als je lijf genoeg zegt” deelde ik hoe belangrijk het is om te luisteren naar je lichaam. In dit vervolg duiken we dieper in op hoogsensitiviteit (HSP) en vermoeidheid. We kijken hoe het komt dat HSP’s sneller uitgeput raken, hoe overprikkeling voelt, en wat je er praktisch aan kunt doen.
HSP en vermoeidheid: waarom raak je zo snel uitgeput?
Hoogsensitieve personen hebben een zenuwstelsel dat gevoeliger is afgesteld dan gemiddeld. Dat betekent dat prikkels (geluiden, licht, geuren, gevoelens) intenser binnenkomen en diepgaander worden verwerkt. Je zou kunnen zeggen dat een HSP-brein minder filters heeft, waardoor vrijwel alles “onbewerkt” binnendringt: het getik van een klok, de emotie op iemands gezicht, de sfeer in een ruimte. Alles komt tegelijk binnen. Die continue stroom aan informatie wordt door de HSP ook nog eens grondig geanalyseerd. Elk detail wordt gewikt, gewogen en van betekenis voorzien. Dat diepgaande verwerkingsproces kost energie: méér energie dan bij iemand die prikkels oppervlakkiger verwerkt. Het is alsof je brein overuren draait bij alle input.
Fysiek betekent dit dat je lichaam sneller in een alarmsituatie schiet bij veel prikkels. Je stress-systeem staat vaak “aan”.
Onderzoek laat zien dat HSP’s in rust al een hoger niveau van het stresshormoon cortisol hebben, en dat hun lichaam bij milde prikkels sneller extra cortisol aanmaakt dan niet-HSP’s. Met andere woorden: je lijf reageert alerter op zowel externe prikkels (drukte, lawaai) als interne prikkels (eigen gedachtes, emoties). Dit is prima als er echt gevaar is, maar voor een HSP voelt het dagelijks leven soms als één lange reeks “aan” momenten. Je lichaam verkeert in een langdurige staat van paraatheid, alsof er voortdurend iets opgelost of verdedigd moet worden. Dat houdt je weliswaar scherp, maar rooft op de lange termijn je energie. Veel HSP’s worden dan ook wakker als een lege accu. Zelfs na voldoende slaap. Je hebt het gevoel dat je continu op halve kracht draait. Dit komt niet doordat je zwak bent, maar omdat je gevoelige systeem simpelweg overbelast raakt.
Zonder genoeg pauze om alle prikkels te verwerken, blijft je lichaam in de hoogste versnelling staan. Uiteindelijk kun je uitgeput raken of zelfs richting een burn-out gaan, iets dat helaas erg vaak voorkomt bij HSP’s.
Overprikkeld als HSP: hoe voelt dat nou eigenlijk?
Je kent het vast: je komt thuis na een drukke dag en je hele systeem lijkt vol. Misschien voelt het alsof je hoofd op ontploffen staat of, zoals ik vaak zeg, alsof je hoofd vol watten zit. Concentreren gaat moeizaam en simpele taken kosten ineens bergen energie.
Ik merk het bij mezelf meteen als ik te ver ben gegaan: mijn concentratie zakt weg. Tijdens een gesprek betrap ik me erop dat ik constant vraag: “Wat zeg je?” Iemand moet dan echt mijn aandacht erbij trekken voordat ik het helemaal kan volgen. Mijn hoofd registreert wel woorden, maar de betekenis komt niet meer binnen.
Een andere valkuil is mijn scherm. Juist wanneer ik moe ben, grijp ik sneller naar mijn telefoon of laptop, terwijl ik eigenlijk rust nodig heb. Het is alsof mijn brein denkt dat scrollen of filmpjes kijken ontspanning geeft, maar in werkelijkheid maakt het me alleen maar voller en uitgeputter.
Als de overprikkeling echt hoog oploopt, wil ik het liefst alleen zijn. Ik trek me terug, doe de deur dicht en wil niemand om me heen. Elke extra prikkel, zelfs een vraag of een aanraking, voelt dan als te veel. Ik word chagrijnig, vat dingen persoonlijker op en reageer kortaf. Achteraf heb ik daar soms spijt van, maar op zo’n moment kan ik het gewoon niet anders.
Aan het eind van zulke dagen voelt mijn lichaam alsof ik griep heb. Ik noem het weleens een soort “malaise”: koortsig, zwaar en uitgeput. Maar het is geen ziekte. Het is puur de vermoeidheid die voelbaar is in mijn lijf.
Dit zijn de signalen die ik zelf herken, maar veel HSP’s ervaren soortgelijke dingen. Overprikkeling beïnvloedt echt elke laag: fysiek, mentaal én emotioneel. Het belangrijkste om te weten is dit: je bent niet “raar” of “zwak” dat je zo reageert. Overprikkeling is een normaal signaal van je lichaam dat het genoeg is geweest. Je lijf trekt aan de noodrem. En dat doet het om jou te beschermen, hoe vervelend het moment ook is.
Praktische tips tegen vermoeidheid voor HSP: Hoe kun je nu beter omgaan met die eindeloze vermoeidheid?
Een paar suggesties om je gevoelige systeem te ondersteunen:
Creëer prikkelarme rustmomenten: Bouw elke dag momenten in met minimale prikkels om echt tot jezelf te komen. Dat betekent even geen schermen, geen drukte om je heen: misschien tien minuutjes in een stille kamer zitten, een wandeling in de natuur maken of gewoon op de bank met zachte oordopjes in. Je zenuwstelsel krijgt zo de kans om te kalmeren. Voor een HSP is dit geen luxe maar pure noodzaak.
Neem micro-pauzes gedurende de dag: Wacht niet tot je helemaal op bent. Probeer elk uur of paar uur even kort te pauzeren, al is het maar een paar bewuste ademhalingen of je ogen sluiten. Deze micro-breaks helpen om je “prikkelmeter” tussentijds te legen, nog vóórdat hij overloopt.
Plan bewuste hersteltijd in: Naast kleine pauzes is het belangrijk om ook grotere oplaadmomenten te plannen. Bijvoorbeeld na een druk weekend of werkdag kun je alvast ruimte in je agenda blokkeren voor herstel. Zie het als een afspraak met jezelf. Doe in die hersteltijd iets waarvan je weet dat het je écht oplaadt: dat kan voor de een meditatie zijn, voor de ander creatief bezig zijn of lekker sporten. Zolang jij er maar rustig en opgeladen van wordt.
Pas voeding aan op je gevoeligheid: Veel HSP’s merken dat cafeïne, suiker en alcohol hun systeem extra prikkelen. Let eens op hoe jij op bepaalde voeding reageert. Kies bij vermoeidheid liever voor voeding die voedt in plaats van uitput. Verse, onbewerkte producten, voldoende eiwitten, magnesium en omega-3 vetzuren ondersteunen je zenuwstelsel. Simpel gezegd: denk aan veel groenten, fruit, noten, water en kruidenthee (bijvoorbeeld kamille ter ontspanning), en minder snelle suikers of dubbele espresso’s. Kleine aanpassingen in je dieet kunnen je energieniveau stabieler maken.
Beweeg op een manier die bij je past: Lichaamsbeweging is belangrijk om stress te ontladen, maar kies een vorm die jou niet verder overprikkelt. Voel je je snel opgejaagd, dan kunnen rustige vormen van bewegen fijn zijn: yoga, zwemmen of wandelen in de natuur werken vaak kalmerend. Als je juist merkt dat je onderprikkeld raakt en wat futloos, kan een energieke danssessie thuis of ’s ochtends een korte hardloopronde helpen. Maar luister goed naar je grenzen. Bewegen zou je moeten opladen, niet uitputten.
Kortom: erken dat jouw batterij als HSP wat sneller leegloopt en laad hem op voordat hij helemaal plat is. Door bewuster met je energie om te gaan, kun je voorkomen dat vermoeidheid je dagelijks leven blijft beheersen.
Persoonlijke noot: begeleiding bij signalen en balans hervinden
Als creatief HSP-coach heb ik dit zelf ook moeten leren: de signalen van mijn lijf serieus nemen en mijn grenzen respecteren. Jarenlang dacht ik dat ik gewoon “door moest zetten”. Tot mijn lichaam op een gegeven moment keihard “genoeg!” riep, precies zoals ik in mijn vorige blog beschreef.
Inmiddels zie ik mijn lichaam niet meer als vijand, maar als bondgenoot. Die kijk draag ik ook uit in mijn coaching. Ik begeleid mijn cliënten (veelal hoogsensitief) bij het herkennen van hun unieke signalen van overprikkeling. Samen onderzoeken we: wat zijn de vroege fluisteringen van je lijf dat het teveel wordt? Misschien merk je het aan een onrustige slaap, een zeurende hoofdpijn of een veranderend humeur. Door daar alert op te worden, kun je op tijd ingrijpen, voordat het escaleert.
Daarnaast werken we aan omgaan met overprikkeling op een manier die bij jou past. De één heeft baat bij praktische ontspanningsoefeningen of creatief schrijven om het hoofd leeg te maken, de ander moet juist leren zich vaker terug te trekken zonder schuldgevoel. Vaak komt het neer op nieuwe gewoontes: rust nemen zónder je schuldig te voelen, beter je grenzen aangeven, je omgeving uitleggen wat je nodig hebt, en ontdekken welke activiteiten jou opladen in plaats van uitputten.
Het allermooiste vind ik om te zien hoe HSP’s gaandeweg opnieuw leren vertrouwen op hun lijf. In plaats of het te wantrouwen (“waarom val ik steeds uit, wat is er mis met mij?”) gaan ze begrijpen dat hun lichaam juist eerlijke signalen geeft. Dat besef, dat je lichaam je helpt door aan te geven waar je grens ligt, kan heel bevrijdend zijn. Je mag erop vertrouwen dat je gevoelige lijf wijsheid in zich draagt. Wanneer je daarnaar luistert en handelt, kom je weer in je kracht te staan.
Herken jij jezelf in dit verhaal en worstel je met vermoeidheid of overprikkeling? Je hoeft het niet alleen uit te vogelen. In mijn praktijk help ik je graag op weg naar meer rust, balans en energie in je dagelijks leven. Voel je van harte welkom om contact op te nemen. Samen kijken we rustig naar jouw situatie, naar wat jij nodig hebt en welke kleine stappen richting herstel voor jou goed voelen. Je staat er niet alleen voor: je gevoelige natuur kan namelijk ook je kracht worden, met de juiste ondersteuning!
Bronnen: